In de horeca komt het regelmatig voor dat ondernemers verplicht zijn hun dranken af te nemen bij één specifieke leverancier, meestal een brouwerij. Dit gebeurt vaak in ruil voor een lening of bruikleen van inventaris, waarbij de brouwerij als tegenprestatie exclusieve afname van hun producten eist. Soms wordt dit zelfs vastgelegd in de huurovereenkomst van het pand. Voor horecaondernemers kan zo'n verplichting beperkend werken, bijvoorbeeld bij de verkoop van het bedrijf, omdat het de waarde kan drukken.

Verticale overeenkomsten

Deze exclusieve afnamebedingen vallen onder zogenaamde verticale overeenkomsten, waarbij bedrijven die op verschillende niveaus in de productieketen opereren, zoals brouwerijen en horecabedrijven, afspraken maken. Dergelijke afspraken kunnen in strijd zijn met de concurrentieregels, omdat ze de vrije markt beperken. Toch zijn er uitzonderingen mogelijk, mits de voordelen opwegen tegen de nadelen en de leverancier niet te veel macht heeft op de markt.

Marktaandeel en regels

Een belangrijke factor in de beoordeling van deze overeenkomsten is het marktaandeel van de brouwerij. Als dit groter is dan 30%, zoals bij Heineken, gelden er strengere regels. In dat geval moet de brouwerij toestemming vragen aan de mededingingsautoriteiten, zoals de ACM in Nederland.

Duur van de verplichting

Een exclusieve afnameverplichting mag normaal gesproken maximaal vijf jaar duren. Als de brouwerij ook de verhuurder is van het pand, mag de verplichting echter langer duren en gelijk zijn aan de huurperiode.

Beperkingen op mededinging

Kleine horecazaken hoeven zich meestal geen zorgen te maken over concurrentiebeperking als hun gezamenlijke omzet onder de €5.500.000 blijft. Ook als het marktaandeel van alle betrokken partijen minder dan 5% is, zijn er geen beperkingen.

Voorbeelden van Heineken

Heineken heeft exclusieve afnameovereenkomsten waarbij horecazaken alleen hun pils van de tap afnemen. Toch kunnen deze ondernemers overstappen naar een andere leverancier met een opzegtermijn van twee maanden. Dit zorgt ervoor dat er nog enige flexibiliteit blijft voor de ondernemers. Uitgezonderd zijn situaties waarin Heineken de horecaruimte verhuurt aan de ondernemer en in de “onder”huurovereenkomst een exclusief afnamebeding heeft opgenomen.

Andere verplichtingen in huurovereenkomsten

Het is belangrijk om erop te letten dat exclusieve afnameverplichtingen niet alleen door brouwerijen worden opgelegd. Soms kan een verhuurder in de huurovereenkomst vastleggen dat de brouwerij als drankenleverancier wordt aangewezen. Dit kan nadelige gevolgen hebben als de verplichting langer duurt dan vijf jaar.

Afname van andere dranken

De verplichting om dranken af te nemen geldt vaak niet alleen voor bier, maar ook voor frisdranken en andere alcoholische dranken. Bij Heineken geldt de verplichting alleen voor tapbier, maar bij andere brouwerijen kan de verplichting breder zijn.

Complexe regelgeving

De regelgeving omtrent exclusieve afnameverplichtingen is bijzonder complex.

Het bovenstaande geeft slechts een eerste indicatie. Het is verstandig om altijd specifiek advies in te winnen.